LCA Nedir ve Neden Önemlidir?

Yaşam Döngüsü Analizi (YDA) olarak dilimize çevrilen Life Cycle Assessment (LCA), ürün ve süreçlerin yaşam süreleri boyunca yol açtığı çevresel etkileri değerlendirmeyi amaçlayan bir yöntemdir. LCA, hammaddelerin elde edilmesinden başlayarak, imalatı, kullanımı, nihai bertaraf ve aradaki tüm sevkiyat aşamalarını kapsayan bir analizdir. Tüm aşamalarda yer alan enerji, su ve madde girdilerinin, çıkan atık ve emisyonların kapsamlı envanterlerinin derlenerek bir arada değerlendirilmesi ve ürünlerin potansiyel çevresel etkilerinin hesaplanması LCA kapsamına girmektedir. Dar kapsamlı çevresel etki analizlerinden farklı olarak bütüncül bir yöntem olan LCA’ nın en önemli amaçlarından biri ise, “beşikten mezara” yaklaşımıyla çevresel sorunların ürünün bir yaşam aşamasından diğerine aktarılmasını önlemektir. Mevcut durumda uygulanmakta olan standart LCA yöntemi, Çevresel Toksikoloji ve Kimya Örgütü (SETAC) tarafından 1991 yılında tanımlanmıştır. Temel prensipleri ile çerçevesi başlangıçta ISO 14040:1997, ISO 14041:1999, ISO 14042:2000 ve ISO 14043:2000 ile standartlaştırılmıştır. Daha sonra bu standartlar ISO 14040:2006 ve ISO 14044:2006 ile güncellenmiştir. Bu yöntemin geliştirildiği tarihten itibaren, YDA’yı desteklemek, iyileştirmek ve daha etkin hale getirmek amacıyla birçok etki değerlendirme metodu, yazılım ve veritabanı geliştirilmiştir. Bu yazılımlardan yazımızın ilerleyen kısımlarında bahsedilmiştir. YDA ile birlikte, ürün sürdürülebilirliğinin ekonomik ve sosyal boyutlarını değerlendiren Yaşam Döngüsü Maliyet Analizi (YDMA) ve Sosyal Yaşam Döngüsü Analizi (SYDA) yöntemleri de bulunmaktadır.

LCA’ nın Temel Aşamaları Nedir?

ISO belgelerinde bahsi geçen standart LCA yöntemi dört ana aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar: Amaç ve kapsam tanımlama, yaşam döngüsü envanter analizi, yaşam döngüsü etki analizi ve sonuçların yorumlanması. Aşamalar ve aşamalara dair bilgiler ise aşağıda sunulmuştur: 

• Amaç ve Kapsam Tanımlama: Yürütülmesi planlanan LCA çalışmasının amacının, hedef kitlesinin, temel değişkenlerinin, veri gereksinimlerinin, kısıtlamalarının ve kullanılan varsayımlarının belirlendiği aşama bu aşamadır. Çalışmanın kapsamını ve elde edilecek sonuçları tanımlayan iki kritik unsur, sistem sınırları ve işlevsel birimdir. Sistem sınırları belirlenirken, analizde ürünün yaşam döngüsüne ait hangi aşamaların ve birim proseslerin dahil edileceği, hangilerinin hariç tutulacağı ve bunların gerekçeleri saptanır. İşlevsel birim ise incelenen sistemin temel fonksiyonunu temsil eden bir birimi ifade eder ve bu net ve detaylı olacak ve ürün veya sistemin temel işlevini yansıtacak şekilde belirtilmelidir. Örneğin, pamuklu bir tişört ile polyester bir tişörtü kıyaslamak amacıyla yapılacak bir LCA çalışmasının işlevsel birimi "bir tişörtün bir yıllık kullanım süresi" olarak tanımlanabilir. Çalışmadaki tüm envanter girdileri ve çıktıları ile analiz sonuçları bu işlevsel birim üzerinden ifade edilir.
• Yaşam Döngüsü Envanter Analizi: Bu aşamada, analiz edilen sistemin sınırları içinde enerji, su, hammadde girdileri ve oluşan katı atık, atık su ve hava emisyonları belirlenir. Ürünün yaşam döngüsünde yer alan tüm birim proseslerine ait envanter bilgileri veri toplama formları kullanılarak toplanır ve hesaplanır, eksik veriler ise literatür taramaları ve sektörel raporlarla tamamlanır. Toplanan tüm veriler işlevsel birime göre yeniden düzenlenerek, çevresel etkilerin hesaplanması için hazır hale getirilir. Toplanan verilerin kaliteli ve doğru olması bu aşama için oldukça önemlidir bu yüzden sıksık gözden geçirilmelidir. 
• Yaşam Döngüsü Etki Analizi: Bu aşamada, çevresel etki potansiyelleri hesaplaması yapılır. Bu hesaplama yapılırken önceki aşamada toplanan envanter verileri kullanılmaktadır. Bu aşamada dört adet de alt aşama bulunmaktadır. Bu aşamalar ISO 14040:2006’da tanımlanmış olan zorunlu (sınıflandırma ve karakterizasyon) ve isteğe bağlı (normalizasyon ve ağırlıklandırma) olan aşamalardır.

• Sınıflandırma: Bu alt aşamada, envanter öğeleri ilgili çevresel etki kategorilerine atanır. Örneğin, CO2 emisyonları “Küresel ısınma” kategorisine dahil edilir. Diğer çevresel etki kategorilerine örnek olarak ise asidifikasyon, ötrofikasyon, küresel ısınma, ozon tabakasının incelmesi, ekotoksisite, kanserojenik etki ve kaynak tüketimi gibi ögeler örnek olarak verilebilir.
• Karakterizasyon: Bir diğer alt aşama olan karakterizasyonda, aynı çevresel soruna katkıda bulunan envanter öğeleri kullanılarak, her çevresel etki kategorisi için toplam etki hesaplanır. Örneğin, küresel ısınmaya yol açan CO2, CH4, N2O emisyonları kg CO2 eşdeğeri üzerinden ifade edilerek küresel ısınma potansiyeli hesaplanması bu aşamaya örnek olarak verilebilir.
• Normalizasyon: Bu aşamada, farklı çevresel etki potansiyelleri, çeşitli normalizasyon yöntemleri kullanılarak ortak bir referans sistemine göre birimsiz hale getirilir ve böylece birbirleriyle kıyaslanabilir hale gelir. Bu sayede, hangi çevresel etki potansiyelinin daha yüksek olduğu belirlenebilir.
• Ağırlıklandırma: Bu aşamada, normalizasyon sonuçları, ağırlıklandırma yöntemleri kullanılarak katsayılarla çarpılır. Ve bu olay, hangi çevresel etki potansiyelinin daha önemli olduğunu ortaya koyar. Etki analizi sonuçları, çalışmanın hedeflerine göre “orta nokta” veya “son nokta” yaklaşımıyla ilgili göstergeler kullanılarak hesaplanabilir.

• Sonuçların Yorumlanması: Bu aşamanın amacı, çalışmanın hedefleri ve kapsamı doğrultusunda hem envanter hem de çevresel etki analizi aşamalarının sonuçlarını değerlendirerek, incelenen sistem veya ürünle ilgili önemli bulguları ortaya çıkarmak ve öneriler sunmaktır. Bu aşamada, elde edilen sonuçlara göre çalışmanın kapsamı yeniden gözden geçirilebilir ve gerekli görülürse değişiklikler yapılabilir.

YDA metodolojisinin bu dört aşaması, birbirleriyle etkileşim içinde olup, çift yönlü bilgi akışı sayesinde, her bir aşamada elde edilen sonuçlara göre diğer aşamalarda gerekli düzeltmelerin yapılmasına olanak tanır.

LCA ve Karar Verme Süreçlerine Etkisi

LCA, ürünlerin çevresel etkilerini değerlendirmek ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için kritik bir araçtır. Bu nedenle, LCA sonuçlarının doğru yorumlanması, çevresel performansın iyileştirilmesi ve stratejik kararların alınmasında büyük rol oynar. Bu bölümde, LCA sonuçlarının yorumlanarak birçok farklı alanda karar verme süreçlerine nasıl etki ettiği konusunda bazı örnekler sunulacaktır.

LCA, Ürün Tasarımı ve Geliştirme alanında oldukça sık kullanılan bir yöntemdir. Daha iyi anlaşılması adına bir örnekle açıklamak gerekirse, daha sürdürülebilir bir otomobil bileşenine yönelik ürün geliştirmeye dair yürütülen bir LCA çalışmasında, araç ön-konsolunda bulunan plastik parçanın alüminyum, çelik gibi farklı kompozit bileşenlerle üretilmesi değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında elde edilen sonuçlar ise şu şekilde sıralanmıştır; 

• Karbon ayak izi, çalışmada en öncelikli etki kategorisi olarak belirlenmiştir.
• Biyo-kompozit malzemelere geçiş, iklim değişikliği ve birincil enerji ihtiyacı gibi 5 farklı kategoride çevresel ayak izini azaltmaktadır.
• Ayrıca, alüminyum kullanımından kaynaklanan çevresel etkiler, yalnızca çelik kullanılarak önlenebilir.

Elde edilen sonuçlar kullanılarak otomobilin ön- konsolunda plastik yerine, çevresel etkisi daha az olan, başka maddelerin kullanılması gözden geçirilebilir. 

LCA, Tedarik Zinciri Yönetiminde de oldukça etkin olarak kullanılmaktadır. Bir örnek ile açıklamak gerekirse, ürünlerinin karbon ayak izini azaltmak isteyen bir gıda üreticisi bulunmaktadır. Yapılan LCA uygulamaları sonrasında ise, sera gazı emisyonlarının büyük bir kısmının tarım aşamasında meydana geldiği belirlenmiştir. Bu bulgu, şirketin sürdürülebilir tarım uygulamalarını benimseyen tedarikçilerle iş birliği yapmasına ve yerel kaynak kullanımını artırmasına yol açmıştır. Bu stratejik değişiklikler, ürünlerin genel çevresel etkisini azaltmıştır.

Malzeme Seçimi LCA’ nın kullanıldığı bir diğer süreçtir. Örneğin, bir inşaat firması, yeni bir bina projesi için en uygun malzemeleri seçmek üzere LCA kullanmıştır. Yapılan uygulama sonucunda, beton üretiminin yüksek enerji tüketimi ve CO2 emisyonlarına yol açtığı görülmüştür. Bu bilgi, firmanın daha az çevresel etkiye sahip geri dönüştürülmüş çelik veya ahşap gibi alternatif malzemeler kullanma kararı almasına neden olmuştur. 

LCA, Politika ve Regülasyon Belirleme sürecinde de önemli bir araçtır. Örneğin, bir hükümet, tek kullanımlık plastik ürünlerin çevresel etkilerini azaltmak amacıyla LCA sonuçlarını kullanarak politika geliştirmiştir. Yapılan analiz, plastik poşetlerin çevresel etkisinin yüksek olduğunu olduğunu göstermiştir. Bu bulgu, ülkemizde de yakın zamanda uygulamaya geçen, tek kullanımlık plastik poşetlerin para ile satılmasını ve bu sayede daha sürdürülebilir alternatiflerin teşvik edilmesi gibi politikaların uygulanmasına yol açmıştır.

Son olarak, LCA, Ürün Yaşam Döngüsü Sonu Yönetimi süreçlerinde karar verme mekanizması olarak kullanılabilmektedir. Bu uygulamayı bir örnek ile açıklamak gerekirse, ürünlerinin yaşam döngüsü sonunda çevresel etkilerini en aza indirmek isteyen bir elektronik üreticisi ele alınabilir. Bu kapsamda yapılan LCA uygulamalarının sonuçları, elektronik atıkların geri dönüşümünün, hammadde çıkarımına kıyasla daha az enerji tükettiğini ve daha az kirlilik yarattığını ortaya koymuştur. Bu bilgi, şirketin ürün geri alım ve geri dönüşüm programları başlatmasına neden olmuştur. Bu programlar, çevresel etkileri azaltırken aynı zamanda tüketici memnuniyetini de artırmıştır.

Kısacası, LCA sonuçlarının doğru yorumlanması, çevresel etkilerin belirlenmesi ve iyileştirilmesi için oldukça büyük bir öneme sahiptir. Yukarıdaki örnekler, LCA'nın ürün tasarımı, tedarik zinciri yönetimi, malzeme seçimi, politika geliştirme ve ürün yaşam döngüsü sonu yönetimi gibi farklı süreçlerde nasıl kullanılabileceğini göstermektedir. Bu analizlerin sonuçları, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak ve daha çevre dostu kararlar almak için yol gösterici olabilmektedir.

LCA ve Sektörel Uygulamaları

Yukarıdaki başlıkta da belirtildiği üzere LCA bir çok farklı süreçte karar verme aracı olarak oldukça önemli bir konumdadır. Bu nedenle birçok farklı sektörde LCA çalışmalarına rastlanmaktadır. Aşağıda bu sektörlerden bazılarına ve bu sektörlerdeki LCA uygulamalarına dair bilgiler verilmiştir. 

• Atıksu Arıtma Sektörü: Çamur Bertaraf Senaryolarında LCA

Atıksu sektöründe, atıksu çamurlarının bertaraf yöntemleri üzerine bir LCA çalışması yapılmıştır. Yapılan bu çalışmada, farklı çamur bertaraf senaryolarının kaynak tüketimi ve kirletici emisyonları değerlendirilmiştir. Değerlendirmelerde 1 ton kuru çamur fonksiyonel birim olarak belirlenmiştir. Çalışma kapsamında 5 farklı çamur bertaraf senaryosu incelenmiştir: Çamur yakma ve depolama, kireçle stabilizasyon ve depolama, kireçle stabilizasyon ve araziye serme, kompostlama ve araziye serme, anaerobik çürüme ve araziye serme. Çamur yakme ve depolama yönteminde yakma işlemi sırasında CO2, NOx, SOx  gibi kirleticilerin atmosfere salınması, yakma işleminin enerji yoğun bir süreç olması ve yakma sonrası kalan külün depolanması da çevresel etkiler yaratabilmektedir. Kireçle stabilizasyon ve depolama işleminde,  kireç üretimi ve kullanımı karbon ayak izi yaratmakta ve stabilize edilmiş çamurun depolanması yer altı sularını ve toprakları kirletme ihtimali doğurmaktadır. Kireçle stabilizasyon ve araziye serme senaryosunda, stabilize edilmiş çamurun araziye serilmesi toprağın verimliliğini arttırabilirken, yanması durumunda yer altı sularının ve toprakların kirlenmesi ihtimali de bulunmaktadır. Yine, kireç kullanımı da karbon ayak izine yol açmaktadır. Kompostlama ve araziye serme yönteminde ise, kompostlama, organik maddelerin doğal olarak ayrışmasını sağlar ve çamuru yararlı komposta dönüştürür. Araziye serildiğinde, toprak verimliliğini artırır. Düzgün yapıldığında, zararlı gaz emisyonları minimum düzeyde tutulur. Son olarak, anaerobik çürüme ve araziye serme metoduna bakıldığında, anaerobik çürüme, biyogaz (metan) üretir, bu da enerji kaynağı olarak kullanılabilir ve fosil yakıtlara bağımlılığı azaltır. Çürüme sonrası kalan çamur, gübre olarak kullanılabilir ve toprağın verimliliğini artırır. Biyogazın düzgün şekilde yakalanması ve kullanılması durumunda ise, sera gazı emisyonları minimum düzeyde olur. Sonuçlar incelendiğinde, en fazla kaynak tüketiminin, çamur taşıma aşaması sırasında kullanılan fosil yakıtlar ve kullanılan kireç nedeniyle, kireçle stabilizasyon ve araziye serme işlemi sırasında ortaya çıktığı görülmüştür. İklim değişikliğine en fazla katkıda bulunan senaryolar ise, ortaya çıkan gazlar nedeniyle, çamur yakma ve depolama olarak belirlenmiştir. Bu senaryolar arasında en düşük çevresel etki ise anaerobik çürüme ve araziye serme ile kompostlama ve araziye serme senaryolarında gözlemlenmiştir.

• İnşaat Sektörü: Uçucu Küllü Betonlar Üzerine LCA Çalışması

İnşaat sektöründe kullanılan uçucu küllü betonlar üzerine Türkiye’de bir LCA çalışması yürütülmüştür. Yapılan bu çalışma ile uçucu küllü beton karışımlarının çevresel performansları değerlendirilmiştir. Fonksiyonel birim olarak 1 m³ beton belirlenmişken, değerlendirmeler bu fonksiyonel birimin küresel ısınma potansiyeli (KIP) üzerinden yapılmıştır. Çalışmada farklı oranlarda uçucu kül içeren beton karışımları LCA yazılımları ile değerlendirilmiştir. Kullanılan yazılım sayesinde çevresel etkiler, eşdeğer CO2 emisyonu cinsinden hesaplanmıştır. Yapılan değerlendirmelerden elde edilen sonuçlara göre eşdeğer CO2 emisyonu, uçucu kül içermeyen 1m³ beton için 800,14 kg CO2, %25 uçucu kül içeren beton için 608,16 kg CO2 ve %45 uçucu kül içeren beton için 460,96 kg CO2 olarak bulunmuştur. Bu sonuçlar doğrultusunda, en büyük küresel ısınma potansiyeline sahip betonun uçucu kül içermeyen beton olduğu belirlenmiştir.

• Gıda Sektörü: Farklı Meyve Suyu Ambalajları Üzerine LCA Çalışması

Gıda sektöründe, farklı ambalajlama senaryoları üzerine bir LCA çalışması gerçekleştirilmiştir. Yapılan bu çalışmada meyve suyu ambalajlaması üzerinde durulmuştur ve cam meyve suyu şişesi ile bariyer katmanlı meyve suyu şişesi çevresel etkileri üzerinden karşılaştırılmıştır. Çalışmada fonksiyonel birim olarak 1 litre meyve suyu ambalajı seçilmiş ve beşikten mezara yaklaşımı benimsenmiştir. Bu ifade, sistem sınırının, hammaddenin temini, üretim, sevkiyat, kullanım ve bertaraf olarak belirlendiğini göstermektedir. Yapılan çevresel etkiler değerlendirmesinin sonucunda cam şişelerin daha fazla etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Bunun sebebi ise, taşıma sürecinde ortaya çıkan etkilerin, cam şişeler karton şişelere göre daha ağır olması nedeniyle, cam şişelerin çevresel performansını olumsuz etkilemiş olmasıdır. Bu ağırlık, taşınma sırasında daha fazla yakıt tüketimine ve dolayısıyla daha fazla CO2 emisyonuna neden olur. Ayrıca, daha hacimli de oldukları için daha az miktarda ürün taşınabilir, bu da nakliye verimliliğini düşürür. 

Bu örnekler, LCA'nın farklı sektörlerde nasıl uygulanabileceğini göstermektedir. Anlaşıldığı üzere LCA, ürün ve hizmetlerin çevresel performansını objektif ve kapsamlı bir şekilde değerlendirebilmektedir. Sadece yukarıdaki örneklere bakıldığında bile görülmektedir ki LCA uygulamaları atıksu arıtma sektöründe çevresel etkileri en aza indirerek kaynak verimliliğini artırarak sürdürülebilir atık yönetim stratejilerinin geliştirilmesine yardımcı olurken, inşaat sektöründe malzeme seçiminden yapım süreçlerine kadar çevresel etkileri değerlendirerek daha yeşil binalar ve sürdürülebilir inşaat yöntemleri geliştirilmesini sağlamaktadır. Gıda sektöründe ise, LCA kullanımı, üretimden tüketime kadar olan süreçlerde çevresel ayak izini azaltarak sürdürülebilir tarım ve gıda üretim yöntemlerinin benimsenmesine katkı sağlamaktadır.

LCA Yazılımları

LCA yazılımları, ürünlerin yaşam döngüsü boyunca oluşan çevresel etkileri değerlendirmek için çeşitli veriler ve metodolojiler kullanır. Bazı yaygın LCA yazılımları ise şu şekilde sıralanabilir: SimaPro, Sphera, OpenLCA, Umberto, Ecochain ve Brightway. Bu yazılımlar hakkında bilgiler ise aşağıda verilmişti.: 

• SimaPro: LCA çalışmaları için en yaygın kullanılan yazılımlardan biridir. Kapsamlı veri tabanları ve kullanıcı dostu arayüzü ile dikkat çeker. SimaPro, çeşitli sektörlerde kullanılabilecek geniş bir analiz yelpazesi sunar ve kullanıcıların çevresel etkileri detaylı bir şekilde değerlendirmesine olanak tanır.
• Sphera (eski adı GaBi): Sphera, önceki adıyla GaBi, sanayi ve akademik araştırmalar için geniş kapsamlı LCA yazılımıdır. Kapsamlı veri tabanları ve esnek modelleme yetenekleri ile kullanıcıların karmaşık sistemleri analiz etmelerine yardımcı olur. Sphera, özellikle büyük ölçekli projelerde ve detaylı çevresel etki değerlendirmelerinde tercih edilir. 
• OpenLCA: Açık kaynak kodlu bir LCA yazılımıdır. Bu yazılım, esnek ve genişletilebilir yapısı sayesinde kullanıcıların kendi veri tabanlarını oluşturmasına ve çeşitli analiz araçlarını entegre etmesine olanak tanır. OpenLCA, hem yeni başlayanlar hem de ileri düzey kullanıcılar için uygundur ve topluluk tarafından sürekli olarak geliştirilmektedir. 
• Umberto: Kullanıcı dostu arayüzü ve güçlü modelleme yetenekleri ile öne çıkan bir LCA yazılımıdır. Enerji akışları, malzeme akışları ve çevresel etkileri modellemek için kullanılan Umberto, sürdürülebilirlik projelerinde ve çevresel yönetim sistemlerinde yaygın olarak kullanılır. 
• Ecochain: İki farklı LCA aracı sunar: Mobius ve Helix. Mobius, şirketlerin ürün yaşam döngüsü analizlerini ve çevresel etkilerini yönetmelerine yardımcı olurken, Helix ise daha detaylı ve kapsamlı analizler için geliştirilmiştir. Ecochain araçları, kullanıcıların çevresel verimliliği artırmalarına ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olur. 
• Brightway: Python programlama dili ile yazılmış açık kaynak kodlu bir LCA yazılımıdır. Brightway, esnek yapısı ve geniş veri tabanı ile araştırmacılar ve analistler için güçlü bir araçtır. Kullanıcılar, kendi analizlerini ve modellerini kolayca oluşturabilir ve mevcut veri tabanları ile entegre çalışabilirler. 

LCA yazılımları, çeşitli sektörlerde sürdürülebilirlik çalışmaları için önemli araçlar olup, kullanıcıların çevresel etkileri analiz ederek daha bilinçli ve verimli kararlar almalarına yardımcı olur. Her bir yazılımın kendine özgü özellikleri ve avantajları vardır, bu nedenle ihtiyaçlara ve projelere göre en uygun olanı seçmek önemlidir.

Türkiye’ de LCA Kullanımı ve Trendler

Türkiye'de LCA'nın kullanımı, son yıllarda önemli bir artış göstermiştir. Bu artışın başlıca sebepleri arasında, çevresel duyarlılığın artması, ulusal mevzuatın çevresel etkilerin değerlendirilmesine yönelik daha katı hale gelmesi ve ihracat pazarlarında rekabet edebilmek için çevre dostu üretim süreçlerinin benimsenmesi bulunmaktadır. Türkiye'deki sanayi kuruluşları, özellikle Avrupa pazarına ihracat yapan firmalar, ürünlerinin çevresel etkilerini azaltmak için LCA çalışmalarını benimsemektedir. İnşaat sektöründe, yeşil bina sertifikaları ve sürdürülebilir inşaat uygulamaları, LCA'nın yaygın kullanımını teşvik etmektedir. Otomotiv sektöründe ise, araçların yaşam döngüsü boyunca çevresel etkilerinin değerlendirilmesi, üretim süreçlerinin optimize edilmesi ve geri dönüşüm süreçlerinin geliştirilmesi için LCA kullanılmaktadır. Kimya ve gıda sektörlerinde de benzer şekilde, üretim süreçlerinin çevresel etkilerini minimize etmek ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için LCA yöntemleri benimsenmektedir.

Dijitalleşme ve veri analitiği alanındaki ilerlemeler, LCA çalışmalarının daha detaylı ve kapsamlı bir şekilde yapılmasını sağlamaktadır. Büyük veri analitiği ve yapay zeka, LCA'nın daha doğru ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesine olanak tanımakta, bu da çevresel etkilerin daha hassas bir şekilde değerlendirilmesini mümkün kılmaktadır. Ayrıca, uluslararası standartların geliştirilmesi ve uyumlaştırılması, LCA sonuçlarının karşılaştırılabilirliğini artırmakta ve küresel sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada önemli bir rol oynamaktadır. Bu trendler, LCA'nın gelecekte hem Türkiye'de hem de dünya genelinde daha da önemli bir araç haline geleceğini göstermektedir. Hem özel sektör hem de kamu kurumları, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak ve çevresel etkileri minimize etmek için LCA çalışmalarını daha yoğun bir şekilde kullanmaya devam edeceklerdir.

Referanslar

Demirel, Y., Hasanoğlu, P., Öztürk, E., & Kitiş, M. (tarih yok). Yaşam Döngüsü Analizi ve Endüstriyel Uygulamaları. Isparta.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI. (2017, Eylül). Kalkınmada Anahtar Verimlilik. Ankara, Türkiye.

Yılmaz, Ö. (2023, Kasım 27). Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi için Teknik Destek Projesi. Ankara.