CSRD VE CSDDD: KURUMSAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASINDA YENİ DÖNEM

Kaan Vatansever 31 Mayıs 2024

CSRD VE CSDDD: KURUMSAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASINDA YENİ DÖNEM 

  • CSRD ve CSDDD Nedir?
  • CSRD ve CSDDD Raporlaması Yapmakla Yükümlü Kurumlar Nelerdir?
  • CSRD Raporlama Kriteleri ve Standartları
  • CSDDD  Standartları
  • CSDDD ve CSRD’ nin Kurumlara Getireceği Yükümlülükler ve Avantajlar

CSRD ve CSDDD Nedir?

Şirketler, sahip oldukları finansal güç ve yürüttükleri ekonomik faaliyetler nedeniyle sürdürülebilir bir ekonomi ve toplum oluşturmada kritik rollere sahiptir. Küresel tedarik zincirleri, insan hakları ve çevre konularında büyük ihlallere yol açabilen şirketler, bu alanda önemli sorumluluklar taşımaktadır. Avrupa Birliği, şirketlerin sürdürülebilirlik ve sorumlu iş uygulamaları konusundaki performanslarını artırmak ve şeffaflığı sağlamak amacıyla iki önemli direktif geliştirmiştir: Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (Corporate Sustainability Reporting Directive, CSRD) ve Kurumsal Sürdürülebilirlik Özen Yükümlülüğü Direktifi (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, CSDDD). CSRD, şirketlerin çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) konularında daha kapsamlı ve karşılaştırılabilir bilgi sunmalarını zorunlu kılmaktadır. Ayrıca, denetim gerekliliklerini artırarak raporların doğruluğunu arttırmayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda, işletmelerin sürdürülebilirlik raporlamalarında şeffaflığı ve güvenilirliği artırmak en temel amaçlarından biri denebilir. CSDDD ise, şirketlerin değer zincirlerinde insan haklarına ve çevreye saygı göstermelerini sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Bu direktif, şirketlerin iş operasyonları ve tedarik zincirlerindeki potansiyel olumsuz etkileri belirlemesini, önlemesini, azaltmasını ve hesap vermesini gerektirir. Şirketlerin tedarikçiler ve diğer iş ortakları ile olan ilişkilerinde sorumlu iş uygulamalarını benimsemelerini teşvik ederken, olası insan hakları ihlalleri ve çevresel zararları erken aşamada tespit edip yönetmelerini sağlamayı amaçlar. CSDDD, şirketlerin sürdürülebilirlik ve insan hakları konularındaki performansları hakkında hesap verebilir olmalarını sağlayarak, daha sorumlu ve sürdürülebilir iş uygulamalarını teşvik eder. 

Bu iki direktif, Avrupa Birliği'nin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşma çabalarının bir parçası olarak, şirketlerin sadece finansal performanslarını değil, aynı zamanda çevresel ve sosyal etkilerini de dikkate almalarını teşvik eder.

CSRD ve CSDDD Raporlaması Yapmakla Yükümlü Kurumlar Nelerdir?

Avrupa Birliği'nin Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD), farklı büyüklükteki ve türdeki şirketlere, dört aşamada uygulanacaktır. Uygulama süreci, 2024'ten 2028'e kadar dört ana aşamada gerçekleşecektir:

 

  1. Büyük Şirketler (NFRD’ye tabi olan) için 2024 Başlangıcı:
  • Geçerlilik Tarihi: 1 Ocak 2024
  • Kapsam: Aşağıda sıralanan üç şarttan en az ikisini sağlayan ve halihazırda Finansal Olmayan Bilgilerin Raporlanması Direktifi'ne (NFRD) tabi olan büyük şirketler.

- 500 veya daha fazla çalışan,

- En az 40 milyon ciro,

- En az 20 milyon varlık.

  • Raporlama Teslim Tarihi: Bu şirketler, 2024 mali yılına ilişkin sürdürülebilirlik raporlarını 2025 yılında teslim edecekler.
  • Gereksinimler: Bu aşamadaki şirketler, ESRS standartlarına göre hazırlanmış sürdürülebilirlik raporlarını sunmak zorundadır. Bu raporlar, çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) faktörlerini kapsamlı bir şekilde içermelidir.

 

  1. Büyük Şirketler (NFRD’ye tabi olmayan) için 2025 Başlangıcı:
  • Geçerlilik Tarihi: 1 Ocak 2025
  • Kapsam: Aşağıda sıralanan üç şarttan en az ikisini sağlayan ve NFRD kapsamına girmeyen büyük şirketler.

- 250 veya daha fazla çalışan,

- En az 40 milyon ciro,

- En az 20 milyon varlık.

  • Raporlama Teslim Tarihi: Bu şirketler, 2025 mali yılına ilişkin sürdürülebilirlik raporlarını 2026 yılında teslim edecekler.
  • Gereksinimler: Bu şirketler de ESRS standartlarına uygun raporlar sunacaklar. Raporlamada, karbon ayak izi, enerji tüketimi, su kullanımı ve diğer sürdürülebilirlik göstergeleri yer almalıdır.

 

  1. Listelenen KOBİ’ler için 2026 Başlangıcı:
  • Geçerlilik Tarihi: 1 Ocak 2026
  • Kapsam: Aşağıda sıralanan üç şarttan en az ikisini sağlayan ve mikro işletmeler hariç olmak üzere, borsada işlem gören küçük ve orta büyüklükteki işletmeler (KOBİ'ler).

- 10’ dan fazla çalışan,

- 700.000 Euro’ dan fazla gelir,

- 350.000 Euro’ dan fazla varlık.

  • Raporlama Teslim Tarihi: Bu işletmeler, 2026 mali yılına ilişkin sürdürülebilirlik raporlarını 2027 yılında teslim edecekler.
  • Gereksinimler: KOBİ'ler için uyarlanan ve basitleştirilmiş ESRS standartları kullanılacaktır. Bu standartlar, KOBİ'lerin sürdürülebilirlik bilgilerini daha az karmaşık ancak yeterli detayda raporlamalarını sağlar.

 

  1. Üçüncü Ülke Firmaları için 2028 Başlangıcı:
  • Geçerlilik Tarihi: 1 Ocak 2028
  • Kapsam: AB'de belirli kriterleri sağlayan üçüncü ülke firmaları (örneğin, AB'de önemli bir ekonomik varlığı olan veya belirli bir ciro eşiğini aşan firmalar).
  • Raporlama Teslim Tarihi: Bu firmalar, 2028 mali yılına ilişkin sürdürülebilirlik raporlarını 2029 yılında teslim edecekler.
  • Gereksinimler: Bu şirketler, AB'deki muadilleri gibi ESRS standartlarına uygun olarak raporlamada bulunacaklar. Bu, AB'nin sürdürülebilirlik hedeflerine küresel ölçekte katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

 

Avrupa Birliği (AB) tarafından sunulan Kurumsal Sürdürülebilirlik Özen Yükümlülüğü Direktifi (CSDDD), belirli büyüklükteki şirketlere insan hakları ve çevre ile ilgili özen yükümlülüklerini [2] zorunlu kılmayı amaçlamaktadır. Bu direktif, aşağıdaki kriterlere uyan şirketleri kapsamaktadır:

 

  1. Avrupa Şirketleri (Grup-1):
    • 500’den fazla çalışanı olan ve dünya genelinde 150 milyon € ciroya sahip tüm limited şirketler.

 

  1. Avrupa Şirketleri (Grup-2):
    • Yüksek etkiye sahip olarak tanımlanan, 250’den fazla çalışanı olan ve dünya genelinde 40 milyon € ciroya sahip şirketler.

 

  1. Avrupa Birliği’nde Faaliyet Gösteren Yabancı Şirketler:
    • Grup 1 ve Grup 2 kriterlerine uyan ve AB'de faaliyet gösteren üçüncü ülkelere ait şirketler.

 

Direktif kapsamında şirketler ve bağlıları ayrı ayrı değerlendirilmekte, bu sayede çok uluslu şirketlerin sorumluluktan kaçınmaları engellenmeye çalışılmaktadır.

 

CSRD Raporlama Kriteleri ve Standartları 

 

Avrupa Birliği'nin Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) kapsamında Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (ESRS), geliştirilmiştir. ESRS, Avrupa Finansal Raporlama Danışma Grubu (EFRAG) tarafından geliştirilmiştir. Şirketlerin sürdürülebilirlik performanslarını tutarlı ve karşılaştırılabilir bir şekilde raporlamalarını sağlamak amacıyla oluşturulmuş bu standartların ana bileşenleri şu şekildedir:

  1. Genel Sunum Standartları:
  • ESRS 1: Genel İlkeler: Bu standart, sürdürülebilirlik raporlamasının genel ilkelerini belirler. Şirketlerin raporlamada şeffaflık, karşılaştırılabilirlik, güvenilirlik ve tutarlılık gibi temel prensiplere uymalarını sağlar.
  • ESRS 2: Genel Bilgiler: Şirketlerin, iş modelleri, stratejileri, yönetişim yapıları, risk yönetimi süreçleri ve sürdürülebilirlik hedefleri hakkında genel bilgiler sunmalarını gerektirir.
  1. Çevresel Standartlar:
  • ESRS E1: İklim Değişikliği: Bu standart, şirketlerin sera gazı emisyonları, iklim değişikliği riskleri ve fırsatları, iklim stratejileri ve emisyon azaltma hedefleri hakkında bilgi vermelerini zorunlu kılar.
  • ESRS E2: Kirlilik: Şirketlerin hava, su ve toprak kirliliği konusundaki performanslarını raporlamalarını gerektirir.
  • ESRS E3: Su ve Deniz Kaynakları: Şirketlerin su kullanımı, su kalitesi, su yönetimi stratejileri ve deniz kaynakları üzerindeki etkileri hakkında bilgi sunmalarını sağlar.
  • ESRS E4: Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistemler: Bu standart, şirketlerin biyolojik çeşitlilik üzerindeki etkilerini ve ekosistem hizmetlerini nasıl yönettiklerini raporlamalarını gerektirir.
  • ESRS E5: Döngüsel Ekonomi: Şirketlerin atık yönetimi, malzeme kullanımı ve döngüsel ekonomi stratejileri hakkında bilgi vermelerini zorunlu kılar.
  1. Sosyal Standartlar:
  • ESRS S1: İş Gücü: Şirketlerin çalışan hakları, iş sağlığı ve güvenliği, çalışan memnuniyeti, çeşitlilik ve kapsayıcılık gibi konularda bilgi sunmalarını gerektirir.
  • ESRS S2: Değer Zincirindeki İş Gücü: Şirketlerin tedarik zincirlerinde insan hakları, çalışma koşulları ve sosyal etkilerle ilgili performanslarını raporlamalarını sağlar.
  • ESRS S3: Etkilenen Topluluklar: Şirketlerin faaliyetlerinin etkilenen topluluklar üzerindeki sosyal etkilerini ve topluluklarla olan etkileşimlerini raporlamalarını gerektirir.
  • ESRS S4: Tüketiciler ve Son Kullanıcılar : Şirketlerin ürün ve hizmetlerinin müşteriler üzerindeki sosyal etkilerini, müşteri memnuniyeti ve ürün güvenliği gibi konuları içermelidir.
  1. Yönetişim Standartları:
  • ESRS G1: İş Etiği ve Dürüstlük: Şirketlerin iş etiği politikaları, yolsuzluk ve rüşvetle mücadele önlemleri, etik ihlalleri raporlama ve önleme stratejileri hakkında bilgi sunmalarını zorunlu kılar.
  • ESRS G2: Yönetişim Yapısı: Şirketlerin yönetim yapısı, yönetim kurulu bileşimi, yönetim kurulu üyelerinin bağımsızlığı ve yönetim uygulamaları hakkında bilgi vermelerini gerektirir.
  • ESRS G3: İç Kontrol ve Risk Yönetimi: Şirketlerin iç kontrol sistemleri, risk yönetimi süreçleri ve bu süreçlerin etkinliği hakkında bilgi sunmalarını sağlar.

CSDDD  Standartları

CSDDD, şirketlerin uymak zorunda olduğu insan hakları ve çevre ile ilgili özen yükümlülükleri standartlaştırmaktadır. Bu kapsamda, şirketlerin yerine getirmesi gereken adımlar şunlardır:

  1. Özen Yükümlülüklerini Politikalarına Dahil Etmeleri:
    • Şirketler, insan hakları ve çevre ile ilgili politikalarını oluşturmalı ve bunları kurumsal yönetim sistemlerine entegre etmelidir.
  2. Fiili ve Potansiyel İnsan Hakları ve Çevresel Etkilerle İlgili İhlalleri Tanımlama:
    • Şirketler, faaliyetlerinin ve iş ilişkilerinin olası olumsuz etkilerini belirlemelidir.
  3. Potansiyel Etkileri Önleme ve Hafifletme:
    • Şirketler, makul bir zaman takvimine bağlı olarak önleme eylem planları geliştirmeli ve uygulamalıdır.
    • Etik kurallarına uyma konusunda iş partnerlerinden sözleşme ile güvence almalıdır.
    • Küçük ve orta ölçekli iş partnerlerine yeni kurallara uyum konusunda teknik destek sağlamalıdır.
  4. Fiili Etkileri Sona Erdirmeleri veya Azaltmaları:
    • Şirketler, belirlenen olumsuz etkileri gidermeli ve gerekli düzeltici tedbirleri almalıdır.
  5. Şikayet Mekanizmaları Oluşturma ve İdame Etme:
    • Şirketler, olumsuz etkilerden etkilenen tarafların şikayetlerini iletebileceği mekanizmalar kurmalı ve bunları sürdürmelidir.
  6. Özen Yükümlülüğü ile İlgili Politika ve Tedbirlerin Etkinliğini Gözlemleme:
    • Şirketler, özen yükümlülüğü politikalarının ve uygulamalarının etkinliğini sürekli olarak değerlendirmelidir.
  7. Özen Yükümlülüğü ile İlgili Kamuyu Aydınlatma:
    • Şirketler, özen yükümlülüğü ile ilgili aldıkları tedbirler ve politikalar hakkında kamuya düzenli raporlama yapmalıdır.

CSDDD ve CSRD’ nin Kurumlara Getireceği Yükümlülükler ve Avantajlar

Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) ve Kurumsal Sürdürülebilirlik Özen Yükümlülüğü Direktifi (CSDDD), Avrupa Birliği’nin şirketlerin sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk alanlarındaki performanslarını artırmayı hedefleyen iki önemli düzenlemesidir. Bu direktifler, şirketlere çeşitli yükümlülükler getirirken, aynı zamanda uzun vadeli avantajlar da sağlamaktadır.

CSRD, Finansal Olmayan Raporlama Direktifi'nin (NFRD) [1] kapsamını genişleterek daha fazla sayıda şirketin sürdürülebilirlik raporlaması yapmasını zorunlu kılmaktadır. Yaklaşık 50.000 şirketin bu direktif kapsamında raporlama yapması beklenmektedir. Şirketler, çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) faktörleri hakkında daha detaylı ve kapsamlı raporlar sunmalıdır. Bu raporlamalar, iklim değişikliği, insan hakları, çalışan hakları ve yolsuzlukla mücadele gibi konuları içermelidir. Ayrıca, şirketlerin raporlarını, Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları'na (ESRS) uygun olarak hazırlamaları gerekmektedir. Bu standartlar, raporlamada şeffaflığı ve karşılaştırılabilirliği artırmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, sürdürülebilirlik raporlarının bağımsız denetçiler tarafından doğrulanması zorunludur ki bu da raporların güvenilirliğini ve doğruluğunu artırır.

CSDDD ise, şirketlere insan hakları ve çevresel etkilerle ilgili sorumluluklar yüklemektedir. Şirketler, kendi faaliyetlerinden, bağlı kuruluşlarının faaliyetlerinden ve tedarik zincirlerindeki iş ortaklarının faaliyetlerinden kaynaklanan çevresel ve insan hakları ihlallerinden sorumlu tutulacaktır. Bu bağlamda, özen yükümlülüklerini kurumsal politikalara dahil etmeli ve bu politikaları etkili bir şekilde uygulamalıdırlar. Ayrıca, fiili ve potansiyel insan hakları ve çevresel etkilerle ilgili ihlalleri tanımlamalı, önlemeli ve hafifletmelidirler. Şirketlerin önleyici eylem planları geliştirmeleri ve iş ortaklarının etik kurallara uyum sağlaması için gerekli tedbirleri almaları gerekmektedir. Şirketler, olumsuz etkilerden etkilenen tarafların şikayetlerini iletebileceği mekanizmalar oluşturmalı ve sürdürmelidir. Ayrıca, özen yükümlülüğü ile ilgili politika ve tedbirler hakkında düzenli olarak kamuoyunu bilgilendirmelidirler.

Bu yükümlülüklerin yanı sıra, CSRD ve CSDDD'nin şirketlere sunduğu önemli avantajlar da vardır. Öncelikle, bu direktifler şirketlerin sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk alanlarında daha şeffaf ve güvenilir bilgi sunmasını sağlar. Bağımsız denetimler, raporların doğruluğunu ve güvenilirliğini artırır. Bu durum, yatırımcılar, tüketiciler ve diğer paydaşlar nezdinde daha olumlu bir imaj oluşturur. Sürdürülebilirlik performansını iyileştiren şirketler, piyasa rekabetinde avantaj elde eder.

Ayrıca, insan hakları ve çevresel risklerin etkin yönetimi, olumsuz olayların ve yasal sorunların önlenmesine yardımcı olur ve şirketlerin uzun vadeli dayanıklılığını artırır. Sürdürülebilirlik raporlaması ve özen yükümlülükleri, ESG faktörlerine duyarlı yatırımcıları çekebilir ve finansal kaynakların doğru yatırımlara yönlendirilmesini sağlar. AB genelinde sürdürülebilirlik konusunda standardizasyon sağlanması, hukuki belirsizlikleri ve uygulamadaki farklılıkları azaltır ve şirketler için tek bir çerçeve altında faaliyet gösterme imkanı sunar.

Son olarak, şirketlerin insan hakları ve çevresel sorumluluklarını yerine getirmesi, toplumsal ve çevresel fayda sağlar ve sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunur. CSRD ve CSDDD, şirketlerin sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk alanlarında daha etkin ve hesap verebilir hale gelmesini amaçlamakta olup, bu düzenlemeler, uzun vadede kurumsal itibarı artıran, rekabet avantajı sağlayan ve toplumsal fayda yaratan önemli avantajlar sunmaktadır.

[1] : Bir kişinin veya kurumun, belirli bir işi veya faaliyeti yerine getirirken dikkatli, özenli ve gereken özeni gösterme yükümlülüğünü ifade eder.

[2]: Bu yönerge, büyük şirketlerin çevresel, sosyal ve çalışanlarla ilgili konularda finansal olmayan bilgileri açıklamalarını gerektiren bir yönergedir. Bu sayede şirketlerin şeffaflığını artırarak sosyal ve çevresel konularda daha hesap verebilir olmalarını sağlamaktadır.

Referanslar

Dewi, D. (2015). The Role of CSRD on Company’s Financial Performance and Earnings Response Coefficient (ERC). Procedia Social and Behavioral Sciences, 541- 549.

sunhat. (2023, Kasım). ESRS G1: The Topical Governance Standard. https://www.getsunhat.com/blog/esrs-topical-governance-standard adresinden alındı

Sunhat. (2023, Kasım). ESRS S1-S4: The Topical Social Standards. https://www.getsunhat.com/blog/esrs-topical-social-standards adresinden alındı

Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (tarih yok). Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesil-mutabakat/surdurulebilir-finansman/kurumsal-surdurulebilirlik-raporlama-direktifi adresinden alındı

worldfavor. (2023, Haziran). CSRD timeline: what you need to report and when. https://blog.worldfavor.com/csrd-timeline-what-you-need-to-report-and-when adresinden alındı

Yeşil Büyüme. (tarih yok). Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Kurumsal Sürdürülebilirlik . https://yesilbuyume.org/ab-kurumsal-surdurulebilirlik/ adresinden alındı